menu
esej o autorubibliografijautjecaji autora
GERA URKOM
1940.
zemlja
Ex Yugoslavia
period
1968-1989

  Pripadnik je beogradske neformalne grupe autora (Marina Abramović, Era Milivojević, Neša Paripović, Zoran Popović i Raša Todosijević) koji su, u okružju dominantnog umjerenog modernizma,  radikalizirali i proširili  shvaćanje umjetničkog djela, naglašavajući performativnost i mogućnosti dematerijalizacije umjetničkog djela, te odbacujući shvaćanje umjetnosti kao estetske vrijednosti. Iako  su pripadnici Nove umjetničke prakse mahom koristili nove medije i unosili društveni kontekst u svoje radove, Gera Urkum od svojih se početaka usredotočio na  autonomne umjetničke probleme koje je  detaljno razrađivao. Izvan  struja modernističkoga greenbergovskog formalizma, ali i izvan slikarske referencijalnosti unutar slikarskog medija, Urkum ističe apstraktno mišljenje, formu  (koja je za njega istovjetna  sadržaju) kao bît umjetnosti, te doživljava umjetnost kao mentalni objekt, a pred-ideju kao esenciju umjetničkog djela. Svoje radne principe i način apstrahiranja objašnjava riječima „ono što postoji u vremenu, u jednom procesu u prirodi predstavljeno je u nekom drugom prostoru i procesu svijesti, gdje sad egzistira samostalno od procesa i promjena u prirodi”.

  Iako pripada pionirima analitičkog slikarstva, koje u prvi plan stavlja afirmaciju slikarske materije i samog procesa slikanja, Urkum zbog  naglašavanja potrage za suštinom svoje slikarstvo  naziva „refleksivnim”, a stavljajući  „mentalni objekt” ispred same forme, približava se konceptualističkoj praksi. Godine 1971., na prepariranome zamagljenom staklu ulaznih vrata Galerije Studentskog centra u Beogradu na papiru, u obliku plitke vitrine, ispisuje:  "Umetnost nije Delo, Umetnost nije život, Umetnost nije Sloboda, Umetnost nije ideja, Umetnost nije Sadržaj, Umetnost nije u Formi, Umetnost nije pravilo, Umetnost nije Proces, predstava, Umetnost nije Akcija, Umetnost nije Dešavanje.."

Sredinom šezdesetih  slika pojednostavljene motive akta ili portreta (Crveni portret Nietzschea pod maskom 1969. godine),  koristeći uglavnom crvenu pozadinu i potpuno reducirajući boje. Taj ga pristup vodi monokromnom slikarstvu pri čemu Urkum „pokušava da osmisli, a ne da naslika sliku”. Njegovi monokromi odražavaju  jedinstvenu slikarsku misao, primjereno prezentiranu ujednačenom slikarskom površinom.

 Mentalne intervencije 1970-ih primjenjuje i na druge medije, pa tako 1971. godine u radu Šest minuta sata snimljeno na kseroksu, i satu i fotokopirnom uređaju uzima njihove primarne funkcionalnosti, koristeći njihov rad kao sredstvo bilježenja rada drugog ( prema Jasni Tijardović – jedan je stroj zabilježio rad drugog). U istom je razdoblju koristio svakodnevne predmete integrirajući ih u svoja djela (Kutija sa štipaljkama i slajdovima iz 1971.)

  Nakon povratka iz Londona (u koji odlazi 1973. godine), 1977. godine u beogradskome Studentskom kulturnom centru izlaže triptihe, afirmirajući tzv. međusloj slike – srednji dio predstavlja finaliziranu sliku dok krajnji dijelovi predstavljaju proces dolaženja do krajnjeg stadija (na tim vanjskim dijelovima su različito raspoređene linije koje spojene daju konačnu, srednju sliku). Prema riječima Ješe Denegrija u ovim slikama „ne dolazi do ispoljavanja pikturalnih ili ekspresivnih namjera, već se suština njihovog značenja nalazi u karakteru mentalnih propozicija na kojima su ova djela zasnovana”.

Osamdesetih godine Urkum uvodi predmetne motive. Dok u trodijelnoj Indikativnoj propoziciji iz 1980. godine u desnome gornjem uglu slike poteze izvlači olovkom da bi zatim površinu slike prekrio prozirnim slojem; u drugim radovima iz tog razdoblja u desnome gornjem uglu jednodijelnih monokroma postaju prepoznatljivi predmetni motivi.

  Objekti Defamilirizicija jabuke iz 1991.godine sastoje se od velikih konstrukcija unutar kojih su potezi kistom naneseni izravno na galerijski zid, pri čemu, prema Urkumovim riječima, “konstrukcija čini objekat, a potez u sredini predstavlja sliku”.

  Umjetnik 2002. godine počinje koristiti šablonu glava primata, koristeći njezine linearne značajke koje multiplicirane i izokrenute tvore niz nečitkih linija bez početka i kraja (Inverzije, 2002.).

Urkum temelje svoje umjetnosti objašnjava pojmom noema. Izvedeno od pojma noumen, negacije Kantovog pojma fenomen,  koji označava čulno spoznatljive empirijske pojave, noem podrazumijeva ono nevidljivo, neshvatljivo i neograničeno – mentalnu sliku koja je suprotna konkretnom predmetu.

Gera Urkum rođen je 1940. godine u Skorenovcu. Završio je Akademiju likovnih umetnosti u Beogradu 1969. Živi u Londonu. J. Bubaš